ABC of ZDT
Over deze eerste drie letters van het alfabet gaf ik jaren terug les aan studenten in de gezondheidszorg. In het kader van gedragsverandering zijn deze letters de magische truc om tot interne motivatie te komen. Zoals Maarten Vansteenkiste (UGent) het zegt: van ‘moetivatie’ naar ‘motivatie’.
Deci & Ryan ontwikkelden de zelfdeteminatietheorie (ZDT) waarbij ABC staat voor de 3 basisbehoeftes:
Autonomie
verBondenheid
Competentie
Wat heeft dit te maken met veerkracht? En de veerkrachtladder?
Op de veerkrachtladder zien we 3 zones: ik noem ze de UP, GO en DOWN-zone.
In de UP-zone gedijen we, voelen we ons verbonden en komen onze sociale vaardigheden aan zet. Hier ‘mogen’ we.
De GO-zone is de zone van stress met de gekende fight/flight-reacties. Hier ‘moet’ alles.
In de DOWN-zone verstarren we, zitten we in een dikke mist, onze hersenen blokkeren als het ware als freeze-reactie.
Om van dat ‘moeten’ (GO-zone) naar het ‘mogen’ (UP-zone) te gaan, zijn de 3 basisbehoeftes ook voor veerkracht van toepassing:
Autonomie geeft ons het gevoel dat we zelf mee aan het stuur staan van ons leven. Als we geen keuze hebben en alles wordt ons opgelegd van bovenuit voelen ons weer dat kleine kind. We voelen ons afhankelijk en hebben het gevoel dat ons welzijn buiten ons zelf ligt.
Van zodra we wel keuze hebben en zelf over bepaalde zaken mee kunnen beslissen, komt onze eigen kracht aan zet. We stijgen op de ladder; ons zelfwaardegevoel neemt toe.
Verbondenheid: als we ons bewust zijn dat we deel uitmaken van een groter geheel, dat we er als mens toe doen om in deze straat, dit dorp te wonen, op dit werk, deze school te verblijven, als vrijwilliger deel uit te maken van een team, als vriend of vriendin je plekje te hebben, dat we onderdeel zijn van de gigantische natuur, … dan ervaar je betrokkenheid. Ieder heeft zijn eigen plekje op deze wereld en mag deze plek innemen. Zij aan zij met de ander. Zodat lief en leed gedeeld kunnen worden en je je ook kan opladen in de rustgevende vrije natuur.
Doen we het wel goed? Kan ik dat wel? We hebben meer competenties dan we denken. En we kunnen meer dan we denken. Als je bovenaan de ladder staat, is er voldoende ruimte in je hoofd om de hersenen in te zetten. Onze hersenen zijn in staat om steeds weer nieuwe verbindingen te leggen (neuroplasticiteit). En als je dan iets onder de knie hebt of ergens een groter inzicht in krijgt, kan je dit zelfvertrouwen geven om de zaken aan te pakken.
Het is een vicieuze cirkel: doordat je gelooft in je competentie om bij te leren, zal je ook gemakkelijker je andere competenties verhogen.
En we moeten niet allemaal even goed zijn in hetzelfde! Met ons specifiek eigen talentenpakket kunnen we heel diverse vaardigheden leren en kennis opdoen. Wat zijn jouw talenten?
