Veerkracht en de vernieuwende inzichten van de polyvagaaltheorie

De wetenschap achter de polyvagaaltheorie, (ook wel wetenschap van veiligheid genoemd) van Prof. Dr. Stephan Porges is gebaseerd op de werking van ons autonoom zenuwstelsel. Dat zenuwstelsel stuurt vooral onbewuste processen aan zoals onze ademhaling, onze bloedsomloop, de spijsvertering … 

Het vernieuwende inzicht uit de polyvagaaltheorie toont aan dat ons autonoom zenuwstelsel ook de regie van onze stressreacties in handen heeft. Als ons lichaam instinctief gevaar of levensgevaar waarneemt, zet het autonoom zenuwstelsel alles in gang om ons in veiligheid te brengen, zonder dat we daar moeten over nadenken. Dat zijn onbewuste processen. 

De polyvagaaltheorie geeft ons onder andere een inzicht in onze individuele reacties op prikkels die bewust of onbewust energie van ons afnemen. Energie die je dan niet meer kan gebruiken om je bijvoorbeeld te ontwikkelen, te concentreren, doelgericht te werken, te genieten, te gedijen, je immuunsysteem goed te laten werken of om gemakkelijk sociale contacten te leggen.

De (onbewuste) waarneming van de omgeving, maar ook onze eigen gedachten leiden tot een gevoel en reactie dat we in 3 zones kunnen verdelen.

Zone van veiligheid en sociale betrokkenheid:

Bij een (on)bewust gevoel (neuroceptie) van veiligheid (‘veilig genoeg’) komt ons autonoom zenuwstelsel tot rust. De ademhaling en hartslag vertragen, we kunnen ontspannen en een gevoel van blijheid, flow, tevredenheid, verbondenheid … ervaren. We kunnen zijn wie we zijn zonder ons zorgen te moeten maken. 

In deze zone functioneren we cognitief beter en herstellen we beter na ziekte. Je zit in je zorgsysteem dankzij de ventrale nervus vagus van het parasympatisch zenuwstelsel.

Zone van ‘vechten/vluchten’ - mobiliseren: 

Bij een (on)bewust gevoel (neuroceptie) van gevaar reageert ons autonoom zenuwstelsel met het beschermingsmiddel ‘vechten/vluchten’ via mobilisatie. Dat is de zone van stress (positief of negatief), van prikkelbaarheid, angst, boosheid, hoge alertheid, actie, … 

Onze stresshormonen zijn aan het werk. Hier is het orthosympatisch zenuwstelsel aan zet. 

Zone van ‘bevriezen’ - immobiliseren: 

bij (on)bewust gevoel (neuroceptie) van levensgevaar reageert ons autonoom zenuwstelsel met het beschermingsmiddel ‘bevriezen’, immobiliseren. Dat is de zone van verstarring, black-out, burn-out, depressie, …. 

Hier is het de dorsale nervus vagus van het parasympatisch zenuwstelsel die de rem op de orthosympaticus te strak aanhaalt.

Als we er ons bewust van zijn in welke zone we ons vertoeven, kunnen we beslissen om in die zone te blijven of om naar een andere zone te gaan. Dit kan door bewuste en onbewuste acties.

Als we weten welke triggers er ons in welke zone brengen, kunnen we ook preventief handelen om te vermijden dat we in een ongewenste zone terecht komen of blijven hangen.

Wat kan je doen om je energie op peil te houden? Wat kan je doen om je te beschermen, om je veilig te voelen?

Aangeleerde ongewenste patronen en vroeger trauma kunnen dwarsliggers zijn. 

Het goede nieuws dus: we kunnen dat autonoom zenuwstelsel niet alleen leren begrijpen. We kunnen het ook bewust gebruiken om ons beter te voelen en om krachtiger in het leven te staan. We kunnen leren om met die ongemakkelijke, vermoeiende, stresserende situaties of vervelende gevoelens om te gaan door diezelfde systemen van ons autonoom zenuwstelsel in te zetten. 

Zo bouwen we aan onze veerkracht. En dat brengt rust en veiligheid. 

De theorie vormt een kader en een kapstok waar we alles wat we al weten over veerkracht kunnen aan ophangen. Het is niet ‘weer eens iets nieuws’, wel een structuur die alle puzzelstukjes bij elkaar doet vallen. 

In de workshops en vormingen geef ik praktische tools mee om er zelf mee aan de slag te gaan en/of om je doelpubliek te begeleiden.